Tevfik Fikretden Nazım Hikmet’e şiir ve ideal

PORTRELER 25

TEVFİK FİKRET’TEN NAZIM HİKMET’E ŞİİR VE İDEAL 

Dostlar,

Servet-i Fünûn şairlerinden Tevfik Fikret pek çok yönü ile Nazım Hikmet’e benzer. Bu benzerlik temelde ideallerinin gerçeklerle örtüşmemesinden doğan bir cinnetin üzüntüsüdür. İkisi de dünyayı çok daha değişik hayal etmiştir ve çok daha acı bir gerçekle karşılaşmıştır. 

Sevgili Dostlar,

Bu iki şaire karşı pek çok arkadaşım, daha üniversite yıllarında, düşmanca bir tavır takındı. Gariptir, ben ise onlar hakkında hep farklı düşüncelere sahip oldum. Belki basit bir örnek olacak ama şöyle bir vurgarize (basitleştirme) ile belirteyim. İbrahim Tatlıses’in hayat tarzını, karakterini beğenmeyebilirsiniz; ancak sesi ve türküleri yorumlaması hakkında söz edemezsiniz. İşte, bence, bu iki şair için de durum aynen böyledir. Bu iki şair farklı yapıları yüzünden, belki de ırkları yüzünden adeta Türk düşmanı gibi görünebilirler; ancak emin olun, sanatları bir harikadır. Türk diline ölümsüz sesler katmış, ölümsüz mısralar bırakmışlardır. Onların büyük sanatçı olduğunu teslim ettikten sonra yerden yere vurulmasına ben de taraftarım. Yine altını çiziyorum: “Sanatlarına denecek tek şey var: mükemmel!”

Dostlar,

Bilirsiniz, benim temel hedefim hiçbir değerimizi çöpe atmamak ve hiçbir değerimize şaşı bakmamak üzerine inşa edilmiştir. Kim ki şiirlerini okumadan Tevfik Fikret’i reddeder bence Türk şiirine zarar verir; kim ki Nazım Hikmet’i sadece solun malı yapar Türk milletinin en güzel seslerinden birini marijinal kılar.

 Diyorum ki, 

Şu şiiri ruhunda hissetmeyen bir Türk genci şiir zevki adına büyük ziyandadır:

Küçük, muttarid, muhteriz darbeler 

Kafeslerde, camlarda pür ihtizaz 

Olur dembedem nevha-ger, nagme-saz 

Kafeslerde, camlarda pür ihtizaz 

Küçük, muttarid, muhteriz darbeler... 

 

Sokaklarda seylabeler ağlaşır 

Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır;

 

Tevfik Fikret’in bu güzel “yağmur” tasvirine bir de şu deniz sakinliğini ekleyiniz:

Sâf ü râkit... Hani akşamki tegayyür heyecân?

Bir çocuk rûhu kadar pür-nisyân,

Bir çocuk rûhu kadar şimdi münevver, lekesiz,

Uyuyor mâi deniz.

 

Sonra, şu ömrümüzün hayaline bakınız ve ağlayınız:

Bir ömr-i muhayyel...hani gül-bünler içinde 

Bir kuşcağızın ömr-i bahârîsî kadar hoş; 

Bir ömr-i muhayyel...hani göllerde, yeşil, boş 

Göllerde, o sâfiyet-i vecd-âver içinde 

Bir dalgacığın ömrü kadar zaîl ü muğfel

Bir ömr-i muhayyel!

 

Sonra , sonra biraz kızın, köpürün, bağırın haksızlıklara:

Efendiler pek açsınız, bu çehrenizde bellidir 

Yiyin, yemezseniz bugün, yarın kalır mı kim bilir? 

Bu nadi-i niam, bakın kudumunuzla müftehir! 

Bu hakkıdır gazanızın, evet, o hak da elde bir... 

 

Yiyin efendiler yiyin, bu han-ı iştiha sizin, 

Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya kadar yiyin!

 

Sonra yine ümitlen, gençliği çağır, bangır bangır gelen bir nesil hayal et. Varsın Fikret’in oğlu hata yapmış olsun. Bu sözler her Türk gencine kamçıdır:

Kalbinde her dakîka şu ulvî tahassürün 

Minkâr-ı âteşinini duy, dâimâ düşün: 

Onlar niçin semâda, niçin ben çukurdayım? 

Gülsün neden cihan bana, ben yalnız ağlayım? ... 

Yükselmek âsmâna ve gülmek ne tatlı şey!

 

Artık umutları biten insanın acısını kalbinde hisset ve Fikret’e acı:

Sarmış yine âfâkını bir dûd-ı munannid,

Bir zulmet-i beyzâ ki peyâpey mütezâyid

 

Milyonla barındırdığın ecsâd arasından

Kaç nâsiye vardır çıkacak pâk u dirahşan?

 

Örtün, evet, ey hâile… Örtün, evet, ey şehr;

Örtün ve müebbed uyu, ey fâcire-i dehr!..

 

Rücu edip Fikret’in şunu da dediğini unutma: Sancak-ı Şerifin Huzurunda:

Ben Rabbime doğru 

Her an müteveccih, mütevekkil ve saburum, 

Ölsem de ne mutlu bana, kalsam da ne mutlu!

 

Dostlar,

Bu acıların içinde bizim olan bir şeyler var. Bunları toptan reddetmek asla ama asla mümkün değildir. Bir de şunu gözden ırak tutmamalıyız: “Milletimiz artık büyük şair yetiştirmekte zorlanmaktadır.”  Bu durumda geçmiştekileri de yok sayarsak elimizde hiçbir şey kalmaz. 

Nazım Hikmet da aynı Tevfik Fikret gibi isyankar bir şairdir; ama gelin şu şiirinde onun isyanının sebebini hissetmeye çalışalım. Bakalım onun dev adımlarına ve ideallerine ayak uyduramayan bizler ne kadar idealistiz:

 

O mavi gözlü bir devdi. 

Minnacık bir kadın sevdi. 

Kadının hayali minnacık bir evdi, 

                       bahçesinde ebruliii 

                                 hanımeli 

                                              açan bir ev. 

Bir dev gibi seviyordu dev. 

Ve elleri öyle büyük işler için 

                          hazırlanmıştı ki devin, 

yapamazdı yapısını, 

                         çalamazdı kapısını 

bahçesinde ebruliiii 

                   hanımeli 

                             açan evin. 

O mavi gözlü bir devdi. 

Minnacık bir kadın sevdi. 

Mini minnacıktı kadın. 

Rahata acıktı kadın 

            yoruldu devin büyük yolunda. 

Ve elveda! deyip mavi gözlü deve, 

girdi zengin bir cücenin kolunda 

           bahçesinde ebruliiii 

                     hanımeli 

                               açan eve. 

Şimdi anlıyor ki mavi gözlü dev, 

dev gibi sevgilere mezar bile olamaz: 

bahçesinde ebruliiiii 

                         hanımeli 

                                   açan ev..

 

Herkes bahçesinde ebruli hanımeli açan evine kendisini atıp rahata alıştığında kıyamet kopacak, demek istiyor koca Türk şairi Nazım Hikmet Ran. Anlayana…

 

Metin HAKVERDİOĞLU