Mir Hamza şiirinin son talibi: Talibi

PORTRELER 22

MİR HAMZA ŞİİRİNİN SON TALİBİ: TALİBÎ

Dostlar,

Doçentlik çalışmalarımın yoğunluğu sebebiyle ara vermek zorunda kaldığım yazılarıma bu haftadan itibaren devam edeceğim. Portreler ana başlığı altında topladığım yazılarımın pek çoğuna vâkıfsınızdır. Bu yazılarımda temel hedefim kendimizi tanımak ve kütürümüze temel taşı olmuş şahsiyetlerle ilgili subjektif değelendirmelerde bulunmaktır. Subektif (taraflı) değerlendirmelerde bulunmak belki birçok insan için yanlış görülebilir; ancak sohbet türünde yazılan yazılarda objektif (tarafsız) olmak gibi bir mecburiyetimiz yoktur. Bu yazıları okuyan insanlar “doğru” veya “yanlış” demekte özgürdür. Ben de fikirlerimi samimi bir şekilde aktarmakta kendimi özgür hissetmek istiyorum. Her yazımda şu cümlenin altını çizdiğimin farkındasınızdır sanırım: “Aradığım tek gerçek; birlik ve beraberliğimizin kızıl elmasıdır”.  Müslüman dünyanın en büyük derdi olan bölünme fitnesinden herkesin uzak durması için her yazar gibi ben de hassas davranıyorum ve “Ya devlet başa ya kuzgun leşe!” diyorum.  

İşte dostlar, bu düşünce ile tanıttığım ortak değerlerimizin bir yenisi daha: Mir Hamza Nigarî’nin son devamçısı, Tâlibî.

Dostlar,

Divan şiirinin Tanzimat ile bittiğini zanneden birçok insan vardır. Emin olun öyle değil. Bu şiir belki de daha hala aramızda yaşıyor; ancak biz farkında değiliz. Tâlibî de 1940’lı yıllara kadar aramızda yaşamış bir divan şairidir. Onun şiirleri kalbimizin en derin noktalarına dokunacak kadar içli ve bu günlerin şiiri. Devrimizi; bir divan şairinin gözünden, bir molladan, bir son Osmanlı’dan görmek isterseniz iyi bir fırsattır onun divançesi. 

Dostlar,

Mir Hamza Nigarî herkesin adını bir yerlerde duyduğu ünlü şair ve mutasavvıflardandır. Onun Anadolu’ya gelişi ile Azerbaycan Türklerinin göçleri hızlanmış ve özellikle Amasya merkezli bir direniş başlamıştır. Bu direniş tabiidir ki Rus ve Ermeni zulmüne karşıdır. Hem ünlü bir mutasavvıf hem de iyi bir şair olan Mir Hamza Nigarî, kendisini takip eden mutasavvıf ve şairler de yetiştirmiştir. Bunlardan bazıları bizzat onu görmüş ve ondan ilham almış, bir kısmı ise onun eserinden ve devam edegelen ününden etkilenmiş ve şiirler yazmıştır. 

İşte Talibî adlı şair ve âlim şahsiyet de bu gruplardan ikinciye girenlerdendir. O, Mir Hamza’yı görmeden sevenlerdendir.  Onun şiirlerinde samimi bir Müslüman’ın her hali saklıdır. Molla olması hasebiyle dinî yönü mutasavvıf yönünü geçmiştir; ancak yine de şiirlerinde “sâkî”ye seslenmeden edememiştir:

Sâḳiyâ bâde getür zümre-i rindânımıza

Luṭf ḳıl sâde getür ḥâl-i perîşânımıza

  Tâlibî Zile’de yaşamış bir Mir Hamza âşığıdır ve şiirlerinde onun kadar toplumun hastalıklarına parmak basmayı başarmış bir takipçisidir. Aşağıya aldığım şiir bugün pekçok kişinin söylemeye cesaret edemediği cinstendir:

Ḳırḳdılar bıyıġı oldular nisâ

Berâber oldılar pür muy-la köse

Yürüdi ba‘żısı elinde âsâ

Ṭûrdan Musâ tek gelmedi Mehdî

 

Âẖir zamân geldi hemân yetişdi

Ḥayâdan imândan müfsid ḳaçışdı

Ẓulm-i Deccâl âsmâne yetişdi

Emr olmadı diyü gelmedi Mehdî

 

Cühelâ oldular fennile delîl

‘Âlimi itdiler ‘ilmiyle zelîl

Meşâyiẖler ḳaldı ḳalîlden ḳalîl

Çoḳ çıḳdı ‘alâmet gelmedi Mehdî

 

Ṭarîḳatdur diyü ṣapdılar yolu

Aġızları boyun küfrile ṭolu

Deccâl aldı Allah ṣaġ ile ṣolu    

Taḥammül ḳalmadı gelmedi Mehdî

 

Gice gündüz zârı zârı mü’minler

Aġlar dir yâ Rabbi bu nice günler

Yüregin mü’minin âh u enînler

Yaḳdı niçün ‘aceb gelmedi Mehdî

 

Atdılar ateşe Nemrudlar bizi

Bir yere ḳoydılar şâbb ile ḳızı

Laṭîfe ṣaydılar ġalîze (küfürlü) sözü

Şerâ‘it bozuldı gelmedi Mehdî

 

Ricâl ile nisâ gezdi berâber

Nâmus ḥayâ düşdi tâ zir ü zeber

Sedd oldı bâb-ı ḥaḳḳ bulmadıḳ ẓafer

İtmedi merḥamet gelmedi Mehdî

 

Terk etdiler bütün ṣavm u ṣalâtı

İnkâr eylediler ḥaccı zekâtı

Ḳaldılar bütün ṣıddıḳ-i ŝebâtî

Ẑiyâeddîn olup gelmedi Mehdî

Bu şiirde birkaç kelime yabancı gelebilir; ancak yüzeysel okuma ile dahi ne demek istediği açık ve net şekilde anlaşılmaktadır. 

Dostlar,

Biraz uzun olacak ama onun şu Maktel-i Hüseyn’ini de sizinle paylaşmadan edemeyeceğim. Belki de yazılmış en içli Kerbela şiirlerinden biridir bu:

  Sitem ṭaşın sîne sûzânıma urdıň ey felek

Dâm-ı belâyı Kerbelâya ḳurdun ey felek

Bu ẓulmi niçün sen revâ ḳıldıň ey felek

Evlâd-ı Muṣṭafaya cefâ ḳıldıň ey felek

 

Niçün ḥayâ itmediň sulṭân-ı enbiyâdan 

Hiç ḥaẕer ḳılmadıň mı serdâr-ı evliyâdan 

Hüseyniň sergüzeştin der-ẖâṭır itse devrân 

Zelzele olur eflâk melekler ḳalup ḥayrân 

Mâtemân-ı ḥarâma cigerler olur büryân 

Di baňa kimden aldıň eliňde var mı fermân  

Niçün ḥayâ itmediň sulṭân-ı enbiyâdan 

Hiç ḥaẕer ḳılmadıň mı serdâr-ı evliyâdan 

 

Ey vâdi-yi Kerbelâ belâsın pür belâ 

Yerlere geçsün ismiň ey vâdi-yi Kerbelâ 

Sende bitdi cihânıň nebâtâtı her belâ 

Herkes söyler nev-be nev mâcerâyı Kerbelâ 

 

Niçün ḥayâ itmediň sulṭân-ı enbiyâdan 

Hiç ḥaẕer ḳılmadıň mı serdâr-ı evliyâdan 

 

‘Öşr-i muḥarreminde aġla sızla Ṭâlibi 

İste dermân derde âdıň olsun Ṭâlibî

Sen de yapış dâmen-i ẕü’l-cenâhe Ṭâlibî

Eflâke ser-güzeştin ṣoruş söyle Ṭâlibî

 

Niçün ḥayâ itmediň sulṭân-ı enbiyâdan 

Hiç ḥaẕer ḳılmadıň mı serdâr-ı evliyâdan 

Her adımı âlim, şair, mutasavvıf dolu olan bu topraklar belki de içimizde yeni Mir Hamzalar ve Tâlibîler yetiştirmeye devam ediyordur, ne dersiniz?

 

Metin HAKVERDİOĞLU